Asen hay còn gọi là thạch tín, thường có mặt trong các tầng nước ngầm và nước bề mặt, là một á kim có màu xám bạc, rất độc khi ở dạng hợp chất. Theo tổ chức IARC thì Asen là một chất độc gấp 4 lần thủy ngân, và đây là loại chất gây ung thư nhóm 1 (nhóm chất gây ung thư ở người). Asen và hợp chất của nó được sử dụng như là thuốc trừ dịch hại, thuốc trừ cỏ, thuốc trừ sâu.
Arsen có nhiều dạng thù hình trong tự nhiên. Loại màu vàng (phân tử phi kim) và một vài dạng màu đen và xám (á kim) chỉ là số ít mà người ta có thể nhìn thấy. Ba dạng có tính kim loại của arsen với cấu trúc tinh thể khác nhau cũng được tìm thấy trong tự nhiên nhưng nói chung nó hay tồn tại dưới dạng các hợp chất arsenua và arsenat ở dạng các khoáng vật. Trạng thái oxy hóa phổ biến nhất của nó là -3 (arsenua: thông thường trong các hợp chất liên kim loại tương tự như hợp kim), +3 (arsenat hay arsenit và phần lớn các hợp chất arsen hữu cơ), +5 (arsenat (V): phần lớn các hợp chất vô cơ chứa oxy của arsen ổn định).
Arsen vô cơ là nguyên tử As ở dạng kim loại, tinh khiết, hoặc trong các hợp chất arsen không liên kết với gốc carbon (C) như trong triclorua arsen (AsCl3). Hai loại thạch tín vô cơ chính là arsenite và arsenate, cả hai đều độc hại và là chất gây ung thư.
Arsen hữu cơ là hợp chất hữu cơ có chứa nguyên tử arsen, như acid 4-hydroxy-3-nitrobenzenearsonic. Hai loại arsen hữu cơ thường được tìm thấy trong hải sản và được gọi là "arsen cá" (fish arsenic) là aresenobetaine và arsenocholine tương đối an toàn cho con người.
Asen không chỉ có trong nước mà còn có trong đất, không khí, thực phẩm và dễ dàng xâm nhập vào cơ thể con người. Nguồn nước bị nhiễm asen là do cấu tạo địa chất, do bị ô nhiễm bởi nước thải chưa qua xử lý hoặc xử lý chưa đạt quy chuẩn của các nhà máy hóa chất thải ra đất và thấm vào nước ngầm.
Asen được gọi là kẻ giết người vô hình bởi asen không có mùi khó chịu, không màu, nên không thể phát hiện bằng cảm quan. Chỉ có thể phát hiện nguồn nước nhiễm Asen qua việc phân tích mẫu nước.
Khi vào trong cơ thể con người, asen tích tụ trong não, mô da, móng tay, tóc, răng, xương, niêm mạc vòm miệng, dạ dày, thực quản, ruột non dễ gây nhiễm độc cấp tính cao. Trong đó, asen xâm nhập qua đường nước dùng ăn uống là nguy hiểm nhất do nó tích tụ hàng ngày, trực tiếp và tác động gây ra bệnh.
Theo báo cáo của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), arsen hữu cơ tồn tại trong các loại thực phẩm như gạo, rau quả, các loại hải sản, trong đó có cá biển, nguyên liệu dùng để sản xuất nước mắm độ đạm cao.
Theo Cơ quan Y tế Virginia, Mỹ, arsen hữu cơ không tích tụ trong cơ thể người, mà tự đào thải trong một hoặc hai ngày, hầu như không gây độc tới cơ thể.
Nếu bị ngộ độc cấp tính bởi arsen sẽ có biểu hiện: khát nước dữ dội, đau bụng, nôn mửa, tiêu chảy, mạch đập yếu, mặt nhợt nhạt rồi thâm tím, bí tiểu và tử vong nhanh.
Nếu bị nhiễm độc arsen ở mức độ thấp, mỗi ngày một ít với liều lượng dù nhỏ nhưng trong thời gian dài sẽ gây mệt mỏi, buồn nôn và nôn, hồng cầu và bạch cầu giảm, da sạm, rụng tóc, sút cân, giảm trí nhớ, mạch máu bị tổn thương, rối loạn nhịp tim, đau mắt, đau tai, viêm dạ dày và ruột, làm kiệt sức, ung thư…
Tại Mỹ và châu Âu, gạo là thực phẩm chứa arsen vô cơ lớn nhất, theo Andrew Meharg, trưởng khoa hóa sinh tại Đại học Aberdeen ở Scotland. Cây lúa hấp thụ arsen rất mạnh từ môi trường do chứa hợp chất lưu huỳnh liên kết chặt chẽ với arsen và trồng ở những vùng ngập lụt có nồng độ arsen trong đất cao.
Christopher States, nhà độc học ở Đại học Louisville, Kentucky, Mỹ cho biết tiêu thụ tổng cộng 10 gram arsen trong suốt cuộc đời sẽ làm tăng nguy cơ mắc các bệnh như ung thư. Nhưng lượng arsen trong gạo ở mức một phần triệu của một gram, đo đó một người phải ăn khoảng một tấn gạo thì lượng arsen hấp thụ vào cơ thể mới lên tới 10 gram.
Tổ chức y tế thế giới WHO đề nghị mức giới hạn của Asen là 0,01 mg/L trong nước uống, việc hấp thụ một lượng lớn asen trong một thời gian dài có thể dẫn tới ngộ độc asen. Nồng độ asen cao trong nước uống có thể tìm thấy ở khu vực sử dụng các nguồn nước tự tạo, chẳng hạn như trong nước của các giếng khoan không qua tinh chế và thẩm định chất lượng bởi các cơ quan y tế có thẩm quyền.
Để khống chế hiệu quả nước nhiễm asen cần thực hiện các phương pháp sau: đẩy nhanh chương trình mục tiêu nước sạch quốc gia, chủ động lắp các thiết bị lọc nước nhiễm asen chuyên dụng, hoặc sử dụng nguồn nước thay thế khác.
» Tin mới nhất:
» Các tin khác: